UM BIRTINGU SJÁLFBÆRNIUPPLÝSINGA

Á síðasta rekstrarári var áfram unnið að því að aðlaga upplýsingagjöf Haga á sviði sjálfbærni að ESRS upplýsingastöðlunum (e. European Sustainability Reporting Standards), sem byggja á ólögfestri CSRD tilskipun Evrópusambandsins (e. Corporate Sustainability Reporting Directive). Ekki er enn orðið ljóst hvenær umrædd tilskipun verður lögfest hér á landi.

Þann 26. febrúar 2025 lagði framkvæmdastjórn Evrópusambandsins fram svokallaða Omnibus-tillögu, sem hefur það markmið að einfalda regluverk sambandsins á sviði sjálfbærni. Nái tillagan fram að ganga mun gildissvið CSRD tilskipunarinnar þrengjast verulega. Tillagan mun þó ekki hafa áhrif á upplýsingaskyldu Haga, þar sem félagið er yfir þeim stærðarviðmiðum sem þar eru tilgreind. Hins vegar þykir líklegt að hún muni hafa áhrif á umfang og eðli þeirra upplýsinga sem Högum ber að birta, en hefur Evrópsku ráðgjafanefndinni um reikningsskil (EFRAG) verið falið að endurskoða efni ESRS upplýsingastaðlanna og skýra betur á milli skyldubundinna og valfrjálsra upplýsingaliða. Áætlað er að EFRAG skili af sér niðurstöðu fyrir 31. október 2025.

Í árs- og sjálfbærniskýrslu þessari eru valdir upplýsingaliðir birtir í samræmi við fyrrnefnda staðla án sérstakrar tilvísunar. Hvað varðar aðra óbirta upplýsingaliði verður fylgst með framvindu einföldunarvinnu EFRAG áður en ákvörðun verður tekin um frekari útfærslu.

Sjálfbærniupplýsingarnar taka almennt mið af sama umfangi og fjárhagsuppgjör félagsins og eru teknar saman á samstæðugrundvelli. Stærsta undantekningin á þessu er sú að dótturfélag Haga, P/F SMS, sem varð hluti af samstæðu Haga í desember 2024, er undanskilið. Unnið verður að öflun upplýsinga frá umræddu dótturfélagi til birtingar í næsta sjálfbærniuppgjöri félagsins.

TVÍÞÁTTA MIKILVÆGISMAT

Árið 2023 framkvæmdu Hagar í fyrsta sinn tvíþátta mikilvægismat, þar sem lagt var mat á mikilvægi sjálfbærnitengdra áhrifa, fjárhagslegrar áhættu og tækifæra í starfsemi félagsins og virðiskeðju þess. Tilgangur matsins er í fyrsta lagi að ákvarða umfang upplýsingaskyldu Haga gagnvart ESRS stöðlunum og í öðru lagi að leggja grunn að stefnumótun félagsins í sjálfbærnimálum með það að markmiði að tryggja langtímaafkomu. Um er að ræða lifandi mat sem verður endurskoðað árlega með hliðsjón af aðstæðum og fyrirliggjandi gögnum á hverjum tíma. Fyrsta endurskoðun matsins átti sér stað á árinu 2024 og var Deloitte í kjölfarið fengið til að gera frumathugun á niðurstöðum matsins.

Frekari upplýsingar um aðferðarfræði við framkvæmd matsins má finna hér.

Áhrif

Áhrif Haga á umhverfi eða fólk geta ýmist verið raunveruleg eða hugsanleg, jákvæð eða neikvæð og átt sér stað í eigin starfsemi eða í virðiskeðju félagsins. Eftirfarandi tafla inniheldur yfirlit yfir þau sjálfbærnitengdu áhrif sem Hagar hafa skilgreint sem mikilvæg í rekstri félagsins:

Fjárhagsleg áhætta og tækifæri

Við greiningu á fjárhagslegri áhættu í tengslum við sjálfbærni er horft til atriða sem geta haft neikvæð fjárhagsleg áhrif á félagið, s.s. leitt til samdráttar í tekjum, aukins kostnaðar, skerts aðgangs að fjármagni, hærri fjármögnunarkostnaðar og/eða minni áhuga frá fjárfestum. Við mat á fjárhagslegum tækifærum er svo aftur á móti horft til atriða sem geta haft jákvæð fjárhagsleg áhrif á félagið.

Hér má finna samantekt á þeirri fjárhagslegu áhættu sem félagið telur að nái mikilvægisþröskuldi:

Að lokum er hér yfirlit yfir þau fjárhagslegu tækifæri sem teljast mikilvæg samkvæmt tvíþátta mikilvægismati:

Niðurstaða

Að neðan má sjá niðurstöður tvíþátta mikilvægismats með tilliti til undirmálaflokka ESRS (e. sub-topics). Undirmálaflokkar sem ná mikilvægisþröskuldi geta ýmist verið mikilvægir út frá áhrifum, fjárhagslegri áhættu/tækifærum eða báðum þessum þáttum. Ef engin marktæk áhrif og fjárhagsleg áhætta/tækifæri hafa verið greind fyrir tiltekinn undirmálaflokk er honum úthlutað gildinu 0.

Út frá mikilvægismati á áhrifum, áhættu og tækifærum í starfsemi Haga og virðiskeðju er það niðurstaða félagsins að eftirtaldir fimm yfirmálaflokkar ESRS staðlanna séu mikilvægir út frá bæði áhrifum og fjárhagslegri áhættu:

• Loftslagsbreytingar (E1)
• Líffræðileg fjölbreytni og vistkerfi (E4)
• Eigin mannauður (S1)
• Neytendur og endanotendur (S4)
• Viðskiptasiðferði (G1)

Þá eru fimm efnisflokkar taldir mikilvægir út frá mati á áhrifum, en ná ekki upp fyrir mikilvægisþröskuld fjárhagslegrar áhættu:

• Mengun á vatni, landi og andrúmslofti (E2)
• Hráefnanotkun og hringrásarhagkerfi (E5)
• Starfsfólk í virðiskeðju (S2)

Að lokum voru eftirfarandi efnisflokkar hvorki taldir mikilvægir út frá mati á áhrifum né fjárhagslegri áhættu:

• Vatn og sjávarauðlindir (E3)
• Samfélagsleg réttindi (S3)

Framangreind niðurstaða leggur grunn að langtímaforgangsröðun verkefna og stefnumótun Haga í tengslum við sjálfbærni.

SJÁLFBÆRNISTEFNA

Uppfærð sjálfbærnistefna Haga var samþykkt af stjórn félagsins þann 22. mars 2024. Við uppfærslu á stefnunni var tekið mið af mikilvægismati félagsins á sjálfbærnitengdum áhrifum, áhættu og tækifærum.

Sjálfbærnistefna Haga er langtímaáætlun félagsins um hvernig það getur lagt sitt af mörkum til betra og heilbrigðara umhverfis og samfélags, samhliða heilbrigðum rekstri. Stefnan byggir á fjórum meginstoðum, sem móta áherslur félagsins og þau lykilverkefni sem unnið er að hverju sinni:

Heimsmarkmið Sameinuðu þjóðanna

Hagar hafa valið sjö af sautján heimsmarkmiðum Sameinuðu þjóðanna til að styðja enn frekar við stefnustoðir félagsins. Markmiðin eru: 5: Jafnrétti kynjanna, 8: Góð atvinna og hagvöxtur, 9: Nýsköpun og uppbygging, 10: Aukinn jöfnuður, 12: Ábyrg neysla og framleiðsla, 13: Aðgerðir í loftslagsmálum, 15: Líf á landi.

SJÁLFBÆRNIUPPGJÖR

Tölulegt sjálfbærniuppgjör Haga var birt samhliða ársreikningi félagsins þann 30. apríl 2025. Uppgjörið hefur að geyma tölulegar niðurstöður tengdar umhverfismálum, mannauðsmálum og stjórnarháttum í starfsemi samstæðunnar. Þeir hlutar uppgjörsins sem fjalla um losun gróðurhúsalofttegunda, orkunotkun og starfsmannamál hafa hlotið staðfestingu óháðs endurskoðenda með takmarkaðri vissu (e. limited assurance).

Sjálfbærniuppgjör Haga ásamt staðfestingu óháðs endurskoðanda má finna hér.

Hagar og dótturfélög þess hafa um árabil lagt mikla áherslu á umhverfismál í allri sinni starfsemi.  Umhverfsstefna Haga nær til allrar starfsemi félagsins og dótturfélaga auk starfsfólks samstæðunnar. Meginmarkmið stefnunnar er að samstæðan leggi sitt af mörkum í þágu sjálfbærrar þróunar og samfélagslegar ábyrgðar og styðji við mikilvægi þess að starfsfólk sé meðvitað um aðgerðir félagsins í þágu umhverfisins. Hagar vilja stuðla að sjálfbærri nýtingu á auðlindum jarðarinnar í þágu íbúa hennar, atvinnulífs og komandi kynslóða, til efnahagslegs og félagslegs ábata.

Umhverfisstefnan leggur megináherslu á fjóra málaflokka, þ.e. loftslagsbreytingar, mengun,  líffræðilega fjölbreytni og hringrásarhagkerfi.

LOFTSLAGSBREYTINGAR

Við framkvæmd tvíþátta mikilvægismats var lagt mat á þau áhrif sem starfsemi Haga hefur á loftslagið og sömuleiðis þá fjárhagslegu áhættu sem félagið stendur frammi fyrir í tengslum við loftslagsbreytingar.

Áhrif Haga á loftslagið birtast fyrst og fremst í beinni og óbeinni losun gróðurhúsalofttegunda. Þar vegur þyngst óbein losun sem á sér stað í virðiskeðju félagsins, sér í lagi losun vegna framleiðslu og flutnings á þeim vörum sem samstæðan selur, sem og losun vegna notkunar þess eldsneytis sem Olís selur til viðskiptavina.

Hvað helstu fjárhagslegu áhættu varðar, þá þykir ljóst að loftslagsbreytingar muni koma til með að hafa umtalsverð áhrif á matvælaframleiðslu um allan heim. Afleiðingar loftslagsbreytinga eru þegar farnar að gera vart við sig í virðiskeðju Haga þar sem uppskerubrestir vegna veðurfarsbreytinga eru tíðari en áður. Takmörkun framboðs sem bundið er við einstaka vörur eða vörutegundir felur í sér óverulega áhættu fyrir Haga. Aðlögunarhæfni samstæðunnar gerir henni kleift að bregðast við slíkum breytingum á framboði án mikilla vandkvæða. Komi hins vegar til þess að vöruskortur verði kerfislægur á heimsvísu, s.s. vegna víðtækra uppskerubresta og útflutningsbanna sem þjóðríki setja á framleiðsluafurðir sínar, getur það haft töluverð áhrif á starfsemi Haga.

Einnig munu stefnur og aðgerðir stjórnvalda til að milda áhrif loftslagsbreytinga koma til með að hafa áhrif á þann hluta starfsemi Haga sem snýr að sölu á eldsneyti. Markmið Evrópusambandsins um kolefnishlutleysi fyrir árið 2050 og 55% samdrátt í losun fyrir 2030 gera ráð fyrir hröðum orkuskiptum með tilheyrandi áhrifum á tekjur vegna olíusölu. Núverandi birtingarmyndir þessa eru m.a. kolefnisskattar, yfirvofandi losunarheimildarkerfi fyrir söluaðila eldsneytis (ETS 2) og losunarheimildarkerfi á flutningsaðila eldsneytis (ETS) sem öll leiða til hærra kostnaðarverðs á jarðefnaeldsneytisbruna í þeim tilgangi að hraða orkuskiptum. Hins vegar fela orkuskiptin einnig í sér fjárhagsleg tækifæri, til að mynda með aukinni sölu á umhverfisvænni orkugjöfum og mótun nýrra tekjustrauma tengdum þjónustu og innviðum fyrir rafvæðingu samgangna og aðra vistvæna orkugjafa.

Hagar leggja áherslu á að þekkja áhrif félagsins á loftslagið og draga markvisst úr losun gróðurhúsalofttegunda. Þá er á sama tíma mikilvægt að tryggja seiglu félagsins gagnvart hugsanlegum afleiðingum loftslagsbreytinga. Í umhverfisstefnu félagsins er einkum lögð áhersla á að Hagar og dótturfélög:

• Mæli og hafi reglulegt eftirlit með losun gróðurhúsalofttegunda bæði í eigin rekstri sem og í virðiskeðju sinni.
• Setji sér markmið um samdrátt í losun með hliðsjón af markmiðum íslenskra stjórnvalda og alþjóðasamfélagsins.
• Innleiði og endurskoði með reglubundnum hætti aðgerðaráætlun sem miðar að samdrætti í losun gróðurhúsalofttegunda.
• Hugi sérstaklega að orkusparandi aðgerðum í allri starfsemi, hvort sem er á skrifstofum, í verslunum og í framkvæmdum á vegum félagsins.
• Taki mið af sjálfbærnisjónarmiðum við innkaup í þágu starfseminnar.
• Fjárfesti með ábyrgum hætti í verkefnum sem hafa það að markmiði að binda kolefni úr andrúmslofti.
• Vinni markvisst að því að auka seiglu og aðlögunarhæfni gagnvart mögulegum afleiðingum loftslagsbreytinga, s.s. uppskerubrestum í virðiskeðju félagsins.

Losun gróðurhúsalofttegunda

Losun gróðurhúsalofttegunda í starfsemi Haga og dótturfélaga er gerð upp í samræmi við Greenhouse Gas Protocol aðferðarfræðina og er notast við Sustainability Platform hugbúnaðarlausn Klappa til að halda utan um losunarbókhald samstæðunnar. Greenhouse Gas Protocol aðferðarfræðin skiptir losun upp í þrjú umföng:

• Umfang 1 nær til beinnar losunar frá starfsemi Haga. Um er að ræða þá losun sem verður til í rekstri félagsins, s.s. vegna eldsneytisbruna farartækja eða gasleka af kælikerfum.
• Umfang 2 nær til óbeinnar losunar vegna aðkeyptrar orku. Hér er um að ræða losun sem verður til við framleiðslu á því rafmagni og heitavatni sem notað er í starfsemi Haga.
• Umfang 3 nær svo til annarrar óbeinnar losunar sem á sér stað í virðiskeðju Haga og er tilkomin vegna viðskiptaumsvifa félagsins. Umfang 3 inniheldur 15 losunarflokka sem skiptast í aðstreymi (e. upstream) og frástreymi (e. downstream).

Félagið hefur framkvæmt mikilvægismat í þeim tilgangi að forgangsraða útreikningum á losunarþáttum eins og þeir eru skilgreindir í GHG Protocol. Mikilvægismat þetta er endurskoðað árlega. Við matið er annars vegar horft á áætlað eða útreiknað umfang losunarþáttar og hins vegar hversu aðgengilegt er að framkvæma útreikninga á viðkomandi losunarþætti.

Grænmerktir losunarþættir eru þeir sem taldir eru fram í uppgjöri félagsins á meðan þeir gulmerktu hafa ekki verið taldir fram hingað til. Aðrir losunarþættir í umfangi 3, sem ekki koma fram á myndinni að ofanverðu, eru taldir óverulegir eða ekki eiga við, en þeir eru:

• Leigðar eignir (flokkur 8): Losun vegna leigðra eigna er gerð upp í umfangi 2.
• Flutningur og dreifing á síðari stigum (flokkur 9): Losun vegna þessa þáttar er talin óveruleg, enda eru viðskiptavinir félagsins að jafnaði endanotendur vöru. Þá eru vörusendingar til viðskiptavina gerðar upp í flokki 4, þar sem félagið greiðir flutningsaðila fyrir slíkar sendingar þótt viðskiptavinur kunni að vera rukkaður fyrir sendingakostnaði af dótturfélögum Haga.
• Áframhaldandi vinnsla á seldri vöru (flokkur 10): Losun er talin óveruleg þar sem endanotendur eru að jafnaði viðskiptavinir félagsins.
• Sérleyfishafar (flokkur 14): Félagið er ekki sérleyfisveitandi.

Mæld heildarlosun Haga var 1.143.981 tCO2í á árinu 2024 og hefur lækkað um 7% frá grunnári (2022). Eftirfarandi tafla sýnir losun Haga á gróðurhúsalofttegundum á almanaksárinu 2024 í samanburði við losun á árunum 2023 og 2022 (grunnár). Dálkurinn lengst til hægri í töflunni sýnir breytingu í losun gróðurhúsalofttegunda frá grunnári.

* Aukning á losun í umfangi 2 m.t.t. upprunaábyrgða skýrist af því að ekki hafa verið keyptar upprunaábyrgðir fyrir raforku eftir að hafið var að bjóða þær til sölu. 

Hér má svo sjá þróun á losunarkræfni félagsins, mælt sem losun í tonnum af CO₂-ígildum á hverja milljón króna í veltu, að P/F SMS undanskildu.

Nánari upplýsingar um aðferðarfræði við gerð losunarbókhaldsins má finna hér.

Að neðanverðu má sjá sundurliðun á orkunotkun Haga á árinu 2024. Sundurliðunin endurspeglar uppruna aðkeyptrar raforku með tilliti til upprunavottorða, en ekki raunverulegan uppruna. Upprunavottorð vegna raforkunotkunar voru ekki keypt vegna tímabilsins og tekur uppruni raforku mið af staðlaðri yfirlýsingu Orkustofnunar.

Markmið og aðgerðir

Hagar hafa sett sér eftirfarandi markmið í tengslum við loftslagsbreytingar:

Hagar hafa sett sér markmið um að lágmarki 60% samdrátt í losun í umföngum 1 og 2 fyrir árið 2030, m.v. grunnár. Helstu aðgerðir félagsins til að draga úr umræddri losun eru eftirfarandi:

• Kolsýruvæðing kælikerfa
• Orkuskipti bílaflota
• Orkusparandi aðgerðir, s.s. LED-væðing og lokun kæla og frysta

Losun í umföngum 1 og 2 hækkaði um 17% á milli áranna 2023 og 2024. Hækkunin skýrist einkum af stórum leka sem varð á kælikerfi Bónusverslunar að Kjarnagötu á Akureyri á síðasta ári. Kælikerfið hefur nú verið kolsýruvætt, sem mun leiða til umtalsvert minni gróðurhúsaáhrifa frá því til frambúðar. Lekalosun hjá öðrum dótturfélögum Haga dróst saman á milli ára, en 2024 var fyrsta heila árið þar sem öll kælikerfi í verslunum Hagkaups eru kolsýruvædd.

Lekalosun, sem er stærsti einstaki losunarþáttur Haga í umföngum 1 og 2, er í eðli sínu sveiflukennd á milli ára þar sem hún kemur almennt til vegna ófyrirséðra bilana á kælikerfum. Erfitt er því að meta árangur gagnvart markmiði eingöngu út frá mældri árslosun. Til að meta framfarir á markvissari hátt er því mikilvægt að horfa einnig til endurnýjunar á kælikerfum. Þar vegur þyngst útskipting kælikerfa sem nýta flúoraða kælimiðla fyrir kerfi sem notast við kolsýru (CO₂). Hlutfall kolsýruvæddra kælikerfa í starfsemi félagsins hefur farið hækkandi á síðustu árum og er nú 45%, en áfram verður unnið að kolsýruvæðingu kælikerfa á næstu árum.

Til viðbótar leggja Hagar áherslu á orkuskipti og orkusparandi aðgerðir í starfsemi sinni. Það sem hefur mest vægi í því samhengi er rafvæðing þeirra bifreiða sem sinna vörudreifingu innan samstæðunnar. Rafvæðing sendibifreiða er þegar hafin og voru prófanir gerðar með rafmagnsvörubíla hjá Aðföngum á síðasta ári. Þá hefur markvisst verið unnið að orkusparandi aðgerðum innan samstæðunnar, þ.m.t. uppsetningu LED-lýsingar og lokun kæla og frysta. Allar verslanir Hagkaups hafa verið LED-væddar og hækkaði hlutfall LED-væddra verslana hjá Bónus úr 82% í 97% á milli ára.

Markmiði Haga um að ná fram árlegum samdrætti á virðiskeðjulosun miðar vel áfram. Losun samstæðunnar í umfangi 3 dróst saman um 6% milli ára og hefur hún lækkað um alls 7% frá árinu 2022.

Í því sambandi hafði mikil áhrif að sala á jarðefnaeldsneyti minnkaði hjá Olís og hlutfall umhverfisvænna eldsneytis, einkum lífetanóls, lífdísils og metans, af öllu seldu eldsneyti hækkaði úr 2,7% í 5,1% milli ára. Þessi aukning skýrist að mestu leyti af því að sala á vetnismeðhöndlaðri lífrænni olíu (VLO) margfaldaðist á milli ára. Um er að ræða hreinna og umhverfisvænna díseleldsneyti, sem skilar sér í minni koltvísýringsútblæstri. Mikill metnaður er lagður í að bjóða upp á ríkulegt úrval af umhverfisvænna eldsneyti, en Olís varð á árinu fyrst íslenskra dreifingaraðila á eldsneyti til að hljóta svokallaða ISCC EU vottun, sem gerir félaginu kleift að afhenda endanotendum sjálfbært eldsneyti, eins og það er skilgreint í RED II tilskipun ESB, með rekjanlegum hætti.

Í samræmi við undirmarkmið um virka þátttöku í orkuskiptum hefur Olís í samstarfi við Landsvirkjun unnið að vetnisverkefni sem mun styðja við orkuskipti á Íslandi. Áætlanir gera ráð fyrir að sett verði upp vetnisframleiðsla og sambyggð vetnisáfyllingarstöð fyrir samgöngur á höfuðborgarsvæðinu. Með verkefninu verða stigin stór skref í orkuskiptum á Íslandi, einkum í þungaflutningum á landi og í iðnaði. Fyrirhuguð uppbygging snýr að vetnisvæðingu þar sem endurnýjanleg rafroka verður notuð til framleiðslu vetnis með rafgreiningu.

Þá hefur Olís frá haustinu 2022 átt í samstarfi við Ísorku um uppbyggingu á neti hraðhleðslustöðva um allt land. Síðan þá hafa verið settar upp hraðhleðslustöðvar á 17 Olís og ÓB stöðvum. Stöðvunum hefur fjölgað jafnt og þétt frá því að samstarfið hófst og er markmiðið að innan örfárra ára geti rafbílaeigendur hlaðið rafbílana sína á a.m.k. 150 kílówatta hraðhleðslustöðvum hringinn í kringum landið.

Eitt af áhersluatriðum Haga í tengslum við virðiskeðjulosun er að lágmarka losun vegna vöruflutninga. Í því samhengi hefur verið lögð áhersla á að minnka hlutfall flugfraktar af heildarinnflutningi og auka hlutfall sjóflutnings. Losun vegna vöruflutnings hækkaði um 1,8% á milli ára sem skýrist fyrst og fremst af aukningu í innfluttu magni. Hins vegar heldur losun vegna flugfraktar áfram að lækka og hefur hún nú lækkað um 36% frá árinu 2022.

Aukin nákvæmni í útreikningum á virðiskeðjulosun hefur jafnframt jákvæð áhrif á niðurstöðu ársins, sér í lagi í tengslum við losun vegna aðkeyptrar vöru til endursölu. Fyrir árið 2023 var 53% losunar vegna innkaupa reiknað út frá þyngd vöru (e. average-data method) og 47% út frá kostnaði (e. spend-based method). Það hlutfall sem reiknað er út á grundvelli þyngda hækkaði hins vegar í 75% á árinu 2024, sem skilar nákvæmari niðurstöðu. Þá var útreikningum á losun vegna loka líftíma seldra matvæla (umfang 3, flokkur 12) bætt við losunarbókhaldið í fyrsta sinn.

Árangur af aukinni áherslu Haga á upplýsingagjöf og virðiskeðjulosun endurspeglast í úttekt Sjálfbærnivísis PwC á árinu 2024, en samkvæmt henni eru Hagar á meðal þeirra átta íslensku fyrirtækja sem þykja skara fram úr í upplýsingagjöf og árangri í samdrætti á losun gróðurhúsalofttegunda.

Að lokum líta Hagar á það sem samfélagslega skyldu sína að stuðla að matvælaöryggi Íslands. Á þeim árum sem framundan eru er því mikilvægt fyrir félagið að vera á verðinum og tryggja seiglu þess gagnvart afleiðingum loftslagsbreytinga. Styrking viðskiptasambanda við erlenda aðila og stuðningur við vöxt innlendrar matvælaframleiðslu eru dæmi um aðgerðir sem miða að því að takmarka áhrif slíkra atburða á starfsemi Haga. Nýsköpunarsjóður Haga, Uppsprettan, fór af stað með sína fjórðu úthlutun á síðasta rekstrarári og hafa nú alls 41 matarfrumkvöðull hlotið styrki úr sjóðnum. Nánar má lesa um Uppsprettuna í sérstökum kafla í ársskýrslu þessari.

Fjárfesting í kolefniseiningum

Þótt aðaláhersla sé lögð á samdrátt í losun gróðurhúsalofttegunda hjá Högum þykir jafnframt mikilvægt að styðja við lausnir sem miða að bindingu kolefnis úr andrúmslofti eða forðun á losun gróðurhúsalofttegunda.

Það er stefna Haga að fjárfesta í fjölbreyttum og ábyrgum verkefnum sem leggja áherslu á rekjanleika og mælingar. Þá er einnig lögð áhersla á að fjárfestingin skili sér innanlands eða til samfélaga sem eru einstaklega viðkvæm fyrir afleiðingum loftslagsbreytinga.

Fjárfest var í eftirfarandi verkefnum á árinu:

Bio-Logical: Binding kolefnis með framleiðslu lífkola úr hnetuskeljum í Keníu. Verkefnið hefur tengingu við matvælaframleiðslu þar sem lífkol eru notuð til að auðga jarðveg til ræktunar. Áætlaður varanleiki bindingarinnar er a.m.k. 100 ár, en gæti numið margfalt því. Verkefnið er vottað af puro.earth. Fjárfest var í 83 vottuðum kolefniseiningum sem munu raungerast á þessu ári.

Carboneers: Binding kolefnis úr andrúmslofti með framleiðslu á handgerðum lífkolum í Indlandi. Verkefnið leggur jafnframt áherslu á valdeflingu kvenna, en 60% stjórnenda verkefnisins eru konur. Verkefnið hefur verið vottað af Carbon Standards International. Fjárfest var í 42 vottuðum kolefniseiningum sem þegar eru raungerðar.

Ísorka: Verkefnið snýr að forðun kolefnislosunar með uppbyggingu rafhleðsluinnviða og þannig auknu aðgengi að rafhleðslustöðvum. Verkefnið hefur hlotið Verra vottun. Fjárfest var í 2.106 vottuðum kolefniseiningum sem þegar eru raungerðar.

MENGUN

Sala og dreifing á eldsneyti og öðrum rekstrarvörum sem geta mengað umhverfið fela í sér eðlislæga hættu á mengun og mengunaróhöppum. Samkvæmt tvíþátta mikilvægismati eru raunveruleg og hugsanleg neikvæð áhrif af starfsemi Haga í tengslum við mengun eftirfarandi:

• Hætta á mengunaróhöppum í eigin rekstri og virðiskeðju við dreifingu og meðhöndlun á olíu og öðrum efnum
• Sala á vörum sem geta mengað umhverfið við notkun hjá viðskiptavinum félagsins, s.s. efna- og hreinsivörum
• Innflutningur og sala á svokölluðum „efnum sem valda áhyggjum“ (e. substances of concern)

Í umhverfisstefnu Haga er lögð rík áhersla á forvarnir og aðgerðir sem miða að því að koma í veg fyrir og lágmarka líkur á hvers konar mengun, hvort sem er á landi, vatni eða andrúmslofti, í eigin rekstri eða í virðiskeðju félagsins.

Markmið og aðgerðir

Eftirfarandi markmið hafa verið í sett í tengslum við mengun og mengunarforvarnir:

Það er markmið Haga að engin mengunaróhöpp eigi sér stað í starfsemi samstæðunnar á hverju ári. Til þess að lágmarka líkur á slíkum óhöppum eru til staðar verkferlar og verklagsreglur sem tryggja örugga meðhöndlun og geymslu á olíu og efnum, reglubundið eftirlit með búnaði og geymslutönkum og þjálfun starfsmanna í viðbrögðum við mengunaróhöppum. Engin mengunartilvik áttu sér stað á árinu 2024 og ekki hefur átt sér stað alvarlegt mengunaróhapp í starfsemi Olís frá árinu 2006.

Þá er lögð áhersla á að auka sölu á umhverfisvænni iðnaðar- og rekstrarvörum. Félagið hefur í því samhengi lagt mikið upp úr ríkulegu framboði af vörum með umhverfisvottunum á borð við Svansmerkið, Cradle-to-cradle og EU Ecolabel.

Nýverið opnaði Olís bílaþvottastöðina Glans, sem er frábrugðin hefðbundnum bílaþvottastöðum að því leyti að hún nýtir heitt vatn við þvottinn. Með því má stytta þvottatíma og draga verulega úr notkun sápu og annarra hreinsiefna. Á stöðinni er jafnframt notast við nýjan olíuskiljubúnað sem þróaður var í samstarfi við Borgarplast. Skiljubúnaðurinn uppfyllir nýjustu kröfur um mengunarvarnir og hámarkar endurheimtur mengandi efna. Olíu- og tjöruleysi er safnað í sérstakan tank sem tæmdur er reglulega og innihaldið sent til endurvinnslu.

Undirbúningur er hafinn fyrir birtingu upplýsinga um dreift magn af „efnum sem valda áhyggjum“ í samræmi við ESRS E2 upplýsingastaðalinn.

LÍFFRÆÐILEGUR FJÖLBREYTILEIKI

Áhrif sem Hagar kunna að hafa á líffræðilegan fjölbreytileika eru einkum óbein og eiga sér stað í virðiskeðju félagsins. Losun gróðurhúsalofttegunda flýtir fyrir loftslagsbreytingum sem geta valdið hnignun á líffræðilegum fjölbreytileika á ákveðnum svæðum. Auk þess getur breytt landnotkun vegna matvælaframleiðslu, sérstaklega í landbúnaði, haft neikvæð áhrif á búsvæði lífvera.

Fjárhagsleg áhætta getur einnig verið fólgin í hnignun á líffræðilegum fjölbreytileika, enda er það þekkt að matvælaframleiðsla reiðir sig að miklu leyti á hann. Eins og áður hefur komið eru Hagar og dótturfélög vel í stakk búin til að mæta framboðstakmörkunum sem bundnar eru við einstaka vörur eða vörutegundir. Verði hins vegar kerfislægur matvælaskortur á heimsvísu vegna slíkrar hnignunar getur það haft veruleg áhrif á félagið.

Í umhverfisstefnu Haga er lögð áhersla á að félagið auki þekkingu sína í tengslum við áhrif á líffræðilegan fjölbreytileika í virðiskeðju félagsins og vinni markvisst að því að draga úr neikvæðum áhrifum eftir fremsta megni.

Markmið og aðgerðir

Hagar hafa sett sér eftirfarandi markmið í tengslum við líffræðilegan fjölbreytileika:

Það er markmið Haga að auka þekkingu á óbeinum áhrifum starfseminnar á líffræðilegan fjölbreytileika, en slík þekking er enn takmörkuð innan félagsins. Í því skyni hefur félagið haft til skoðunar mismunandi aðferðir, m.a. að greina þá vöruflokka sem fela í sér aukna áhættu á neikvæðum áhrifum. Sú vinna er enn á undirbúningsstigi.

Þá er það markmið Haga að auka framboð á vörum sem hafa vottun um lífræna eða sjálfbæra framleiðslu. Þótt slíkar vottanir séu ekki trygging fyrir því að framleiðsluaðferðir vöru hafi ekki skaðleg áhrif á líffræðilegan fjölbreytileika má færa rök fyrir því að vottaðar vörur séu ólíklegri til að hafa slík skaðleg áhrif. Unnið er að því að bæta gagnaöflun um vottanir á söluvörum, en að því loknu verður mögulegt að leggja mat á núverandi hlutfall og móta markmið um aukningu.

Aðföng hefur um árabil þróað lífrænt ræktaðar vörur undir vörulínunni „Himneskt“, sem seldar eru í verslunum Bónus og Hagkaups. Vörurnar eru merktar með Evrópulaufinu og vottunarmerki Túns, sem staðfestir að framleiðslan fer fram samkvæmt gildandi löggjöf um lífræna ræktun og að starfsemin sé undir reglubundnu eftirliti. Markmið lífrænnar framleiðslu er að stunda ræktun í sátt við umhverfið á hátt sem styður við heilbrigði manna og vistkerfa, og verndar líffræðilegan fjölbreytileika jarðvegs.

Í siðareglum birgja Haga og dótturfélaga er sérstaklega kveðið á um líffræðilegan fjölbreytileika. Þar er lögð sú krafa á birgja að þeir leggi sig fram við að þekkja bæði bein og óbein áhrif starfseminnar á líffræðilega fjölbreytni og tryggi framfylgd siðareglnanna gagnvart aðfangakeðju sinni. Unnið er að innleiðingu siðareglnanna í innkaupasamninga.

HRINGRÁSARHAGKERFI

Samkvæmt tvíþátta mikilvægismati Haga eru úrgangsmyndun í eigin starfsemi og matarsóun helstu áhrif félagsins í tengslum við hringrásarhagkerfi. Það er stefna Haga að lágmarka alla sóun og innleiða hringrásarhugsun í starfsemi félagsins. Einkum er lögð áhersla á að:

• Halda úti mælingum á vörusóun og þeim úrgangi sem fellur til í starfseminni.
• Leita stöðugt leiða til að draga úr vörusóun, minnka úrgangsmagn og bæta flokkunar- og endurvinnsluhlutfall.
• Hafa sjálfbærnisjónarmið að leiðarljósi við hönnun og efnisval á umbúðum fyrir eigin framleiðsluvörur.

Úrgangsmyndun

Heildarmagn þess úrgangs sem myndaðist í starfsemi samstæðunnar var 5.974 tonn á árinu 2024. Þar af var bylgjupappi tæp 50%, en mikið af þeim vörum sem hafa viðkomu í vöruhúsum og verslunum samstæðunnar eru pakkaðar í bylgjupappa. Hér má sjá skiptingu úrgangsmyndunar í starfsemi Haga eftir úrgangsflokkum:

Hér má svo sjá sundurliðun eftir meðhöndlunaraðferðum úrgangs:

Að ofan má sjá að það magn úrgangs sem er fargað hefur lækkað úr 1.516 tonnum árið 2023 í 350 tonn árið 2024 eða um um 76,9%. Þetta skýrist m.a. af hærra flokkunarhlutfalli, en sér í lagi af bættri úrgangsmeðhöndlun hjá þjónustuaðilum Haga, enda fer nú mun minna hlutfall úrgangs í urðun en áður. Hér má sjá þróun á endurheimtingar- og flokkunarhlutfalli á síðustu árum:

Matarsóun

Gríðarlegt magn matvæla fer í gegnum vöruhús og verslanir samstæðunnar á ári hverju og er mikið kapp lagt á að minnka matarsóun eins og kostur er. Þrátt fyrir lágt rýrnunarhlutfall í alþjóðlegum samanburði nam lífrænn úrgangur frá starfseminni samtals 1.032 tonnum á árinu 2024. Stærstur hluti þessa úrgangs, eða um 66%, féll til hjá Bönunum, dótturfélagi Haga.

Bananar eru stærsti innflutningsaðili á fersku grænmeti og ávöxtum á Íslandi. Vörur þessar hafa flestar stuttan líftíma og eru Bananar því í kappi við tímann allt frá því að vörurnar eru teknar upp eða týndar af trjánum. Helsta orsök sóunar eru skemmdir sem verða á innfluttu grænmeti og ávöxtum vegna misbresta á fyrri stigum í virðiskeðjunni, s.s. vegna ófullnægjandi meðferðar eða hitastýringar við flutning frá upprunastað. Þá má einnig rekja stórt hlutfall lífræns úrgangs til afskurðar sem myndast við vinnslu.

Að neðanverðu má sjá þróun á magni lífræns úrgangs á milli ára:

Hækkun var um 7% á lífrænum úrgangi á milli ára sem kemur til vegna þess að vörur komu í meira mæli skemmdar til landsins eftir flutning. Alls hækkaði magn frá vöruhúsum samstæðunnar um 17%. Hins vegar minnkaði magn lífræns úrgangs um 13% frá matvöruverslunum samstæðunnar.

Markmið og aðgerðir

Að neðan má sjá þau markmið sem Hagar hafa sett sér í tengslum við hringrásarhagkerfið:

Markmið Haga er að ná 79% flokkunarhlutfalli á samstæðugrundvelli fyrir lok árs 2027. Á árinu 2024 nam flokkunarhlutfallið 76,2%, sem er aukning frá 74,2% árið áður. Þessi framþróun er ánægjuleg og gefur til kynna að núverandi aðgerðir séu að skila árangri. Áframhaldandi umbætur eru þó nauðsynlegar til að markmiðið náist. Í því skyni verður mikilvægt að viðhalda og efla verkferla hjá rekstrareiningum sem vel hafa staðið að þessum málum og leggja áherslu á að gera betur hjá þeim einingum sem þurfa á úrbótum að halda.

Þær fjórar starfsstöðvar Haga sem voru með hæsta flokkunarhlutfallið voru:

• Vöruhús Banana í Korngörðum með 96,6%
• Vinnsla Ferskra kjötvara í Síðumúla með 92,3%
• Bónusverslunin í Fitjum í Reykjanesbæ með 87,9%
• Bónusverslunin í Spönginni með 86,5%

Þá er það sérstakt markmið félagins að lágmarka matarsóun. Í því samhengi er stefnt að 15% lækkun á árlegu magni lífræns úrgangs fyrir lok ársins 2027 samanborið við árið 2023. Líkt og rakið er að ofan hækkaði magn lífræns úrgangs um 7% milli ára sem rekja má til aukningar á því magni ávaxta og grænmetis sem kom í ósöluhæfu ástandi til landsins. Það eru því mikil tækifæri til úrbóta á fyrri stigum í virðiskeðju Haga með samtali við birgja og flutningsaðila.

Vel gengur þó að sporna við matarsóun hjá matvöruverslunum Haga. Lækkaði magn lífræns úrgangs um 6% hjá Bónus og 30% hjá Hagkaup milli ára. Þetta er afrakstur bættrar innkaupastýringar, framstillingar og markvissra aðgerða í tengslum við björgun matvæla sem eru á síðasta snúning.

Aðgerðir Haga til að sporna við matarsóun eiga sér stað á mismunandi stöðum í virðiskeðjunni, en þær eru einkum eftirfarandi:

• Virk innkaupastýring
• Samtal við birgja og flutningsaðila um góða meðferð vöru við flutninga
• Framstilling í verslun
• Björgun matvæla sem eru á síðasta snúning
• Endurnýting á þeim matvælum sem ekki verður bjargað

Fyrsta og mikilvægasta aðgerðin til að sporna við matarsóun er virk innkaupastýring. Matarsóun byrjar í innkaupaferlinu og ef mistök eru gerð í pöntunarferlinu getur það skapað sóun á hinum endanum í formi umframbirgða. Sem dæmi um aðgerð tengd innkaupastýringu er innleiðing dótturfélaga á hugbúnaðarlausnum sem spá fyrir um innkaupaþörf út frá fyrirliggjandi gögnum.

Þá er einnig mikilvægt að tryggja fullnægjandi meðferð við flutning á vöru, s.s. pökkun og hitastýringu. Virkt samtal við birgja og flutningsaðila er lykilatriði í þessu samhengi. Hafa Bananar t.a.m. sinnt fræðslu til birgja um hvernig best sé að undirbúa vörubretti af ávöxtum og grænmeti til flutninga. Auk þess eiga rekstrareiningar í reglulegum samskiptum við flutningsaðila um meðferð og hitastýringar við flutning á vörum félagsins. 

Framstilling í verslun getur jafnframt leikið stórt hlutverk í að draga úr matarsóun. Með því að raða vörum þannig að eldri vörur séu settar framar nýrri vörum er hægt að lágmarka sóun. Á þar síðasta ári var aukið gæðaeftirlit innleitt í matvöruverslunum Haga í samstarfi við Banana sem tryggir að nýir ávextir séu ekki settir ofan á eldri þannig að þeir skemmist undir þeim. Þetta hefur reynst vel og á sinn þátt í því að magn lífræns úrgangs hefur dregist saman hjá bæði Bónus og Hagkaup.

Þegar matvæli eru komin á síðasta snúning fara ákveðnar aðgerðir í gang í matvöruverslunum Haga. Hafa Bónus og Hagkaup í þessu samhengi beitt dýnamískum afsláttum, þ.e. að setja vörur á lækkað verð sem eru að nálgast síðasta sölu- eða neysludag. Ýmsar leiðir hafa verið farnar í þessum efnum, m.a. með því að merkja slíkar vörur sérstaklega, hafa sérstök svæði eða kæla undir þær og með því að búa til samsetta afsláttarpoka. Framtíðin er þó fólgin í sjálfvirknivæðingu á þessu ferli. Hafa bæði Bónus og Hagkaup innleitt tæknilausn sem gerir þeim kleift að fá upplýsingar um síðasta söludag vöru í gegnum strikamerki frá birgja. Félögin nýta í kjölfarið þessar upplýsingar til að setja afslátt með sjálfvirkum hætti á vörur sem nálgast síðasta söludag þegar þær eru skannaðar inn við afgreiðslukassa. Í dag á þetta við um allan ferskan kjúkling, lambakjöt og nautakjöt sem selt er í verslunum félaganna.  

Ef ekki tekst að bjarga matvælum með framangreindum úrræðum er mikilvægt að tryggja að þau fari í réttan endurnýtingarfarveg, s.s. í jarðgerð eða framleiðslu á metani. Bananar hafa í þessu samhengi sett upp moltustöðvar í vöruhúsi félagsins í Korngörðum, en einnig voru gerðar prófanir með stærra jarðgerðarkerfi á síðasta ári sem því miður stóðst ekki væntingar.  Þá hafa Bananar um árabil átt í samstarfi við hin ýmsu sprotafyrirtæki, sem hafa verið að verið að nýta það sem fellur til í vöruhúsinu til að útbúa verðmæti.

FLOKKUNARREGLUGERÐIN (E. EU TAXONOMY)

Hagar birtu í annað sinn upplýsingar samkvæmt flokkunarreglugerðinni í ársreikningi félagsins fyrir fjárhagsárið 2024/25. Upplýsingagjöfina má finna í kafla ársreikningsins um ófjárhagslega upplýsingagjöf.

Fólk er óaðskiljanlegur hluti af starfsemi Haga hvort sem um ræðir starfsfólk innan samstæðunnar, starfsfólk hjá birgjum og framleiðendum í aðfangakeðjunni eða neytendur sem nýta sér vörur og þjónustu félagsins. Sem fjölmennur vinnustaður með stóra virðiskeðju og breiðan viðskiptavinahóp hafa Hagar daglega áhrif á fjölda einstaklinga í gegnum starfsemi sína. Kafli þessi fjallar um félagslega þætti og hvernig þeir birtast í starfsemi Haga.

EIGIN MANNAUÐUR

Hjá Högum starfa samtals um 3.500 einstaklingar og geta því stefnur og áherslur félagsins í mannauðsmálum haft áhrif á afar stóran hóp fólks. Samkvæmt niðurstöðu tvíþátta mikilvægismats hefur félagið bæði jákvæð og neikvæð áhrif á eigin mannauð. Neikvæðu áhrifin tengjast einkum vinnuslysum, en jákvæðu áhrifin varða fjölbreytt atriði og eru eftirfarandi:

• Ráðstafanir til að stuðla að öryggi og heilsu starfsfólks
• Ótímabundnir ráðningasamningar sem meginregla
• Enginn starfsmaður með ótryggar vinnustundir
• Stefna um jafnvægi milli vinnu og einkalífs
• Stefna og aðgerðir sem stuðla að jafnrétti kynjanna
• Tækifæri fyrir starfsmenn til að vaxa og dafna
• Stefna og aðgerðir sem stuðla að fjölbreytni á vinnustað, þ.m.t. þátttaka í atvinnu með stuðningi

Helsta fjárhagslega áhætta Haga í tengslum við eigin mannauð er hversu háð starfsemin er starfsfólki. Atburðir eða atvik sem leiða til þess að stór hluti starfsfólks geti ekki stundað vinnu um langt tímabil geta haft mikil fjárhagsleg áhrif á félagið. Jafnframt er mikilvægt fyrir Haga að standa vel að starfsmannamálum svo auðveldara sé að halda í og laða að gott starfsfólk sem skapar virði fyrir félagið.

Jafnréttis- og mannréttindastefna Haga var endurskoðuð og samþykkt af stjórn félagsins í mars 2024. Það er stefna félagsins að gætt skuli fyllsta jafnréttis milli kynjanna og að allt starfsfólk Haga og dótturfélaga þess sé metið að eigin verðleikum, óháð kyni, aldri, kynhneigð og uppruna. Allt starfsfólk skal njóta sömu virðingar og skulu kynin hafa jafna stöðu innan fyrirtækisins. Hvers konar mismunun er óheimil og verður ekki liðin og er það stefna fyrirtækisins að koma í veg fyrir að slíkt ranglæti eigi sér stað. Stefnan kveður jafnframt á um að starfsfólki sé gert kleift að samræma vinnu og einkalíf með sveigjanlegum og fyrirsjáanlegum vinnutíma og að það hafi rétt til foreldra- og fæðingarorlofs, sem og leyfis vegna annarra brýnna fjölskylduaðstæðna.

Samsetning starfsfólks

Að neðan má sjá upplýsingar um fjölda og samsetningu starfsfólks í starfsemi Haga. Starfsmannafjöldi skv. töflunni endurspeglar heildarfjölda starfsmanna (e. head count) í samstæðu Haga við lok fjárhagsársins 2024/25, að P/F SMS undanskildu. Heildarfjöldi starfsmanna með P/F SMS var 3.508.

Fjölbreytni

Upplýsingar hér að neðan um kynjafjölbreytni taka til framkvæmdastjórnar Haga á meðan aldursdreifing tekur til alls starfsfólks. Sérstök áhersla er lögð á að jafna hlutfall kynja í stjórnendastörfum hjá Högum. Ef staða losnar er gætt að jafnri stöðu kynjanna við ráðningu, að því gefnu að umsækjendur séu jafn hæfir.

Viðunandi laun

Allt starfsfólk Haga fær greidd laun sem nema að minnsta kosti lágmarkslaunum samkvæmt viðurkenndum viðmiðum, s.s. kjarasamningum.

Félagsleg vernd

Allir starfsmenn fyrirtækisins njóta félagslegrar verndar gegn tekjutapi, annaðhvort í gegnum opinberar tryggingar eða kjarasamningsbundin réttindi. Íslenska almannatryggingakerfið tryggir lágmarksvernd gegn tekjutapi vegna veikinda, atvinnumissis, vinnuslysa og örorku, fæðingarorlofs og við starfslok. Auk þess veita kjarasamningar eftir atvikum ýmis viðbótarréttindi, s.s. lengri veikindarétt.

Starfsfólk með skerta starfsgetu

Upplýsingarnar að neðan byggjast á fjölda starfsfólks sem hefur hafið störf fyrir tilstilli verkefnisins „Vinna með stuðningi“ sem leitt er áfram af Vinnumálastofnun. Að öðru leyti er ekki haldið sérstaklega utan um upplýsingar um starfsfólk með skerta starfsgetu. 

Heilsa og öryggi

Skráð vinnuslys innan samstæðunnar voru samtals 40 á síðasta rekstrarári og var vinnuslysatíðnin 12,7 vinnuslys per milljón vinnustundir. Stærsti hluti umræddra vinnuslysa átt sér stað í framleiðslu- og vöruhúsahluta samstæðunnar, en þar er hætta á slysum hvað mest vegna eðli starfseminnar. Engin dauðsföll urðu á árinu vegna vinnutengdra slysa eða veikinda.

Jafnvægi milli vinnu og einkalífs

Allt starfsfólk Haga á lögbundinn rétt til fæðingarorlofs. Eftirfarandi upplýsingar sýna fjölda starfsfólks sem tók fæðingarorlof á liðnu fjárhagsári með sundurliðun eftir kynjum. Um er að ræða fyrsta árið þar sem upplýsingarnar eru teknar saman og birtar í ársskýrslu. 

Launamunur

Að neðan má finna upplýsingar um þróun á kynbundnum launamun innan Haga milli ára. Fyrst má sjá vegið meðaltal af niðurstöðum jafnlaunavottana hjá sérhverju félagi innan samstæðunnar, þar sem vægi hvers félags miðast við hlutfall þess af heildarstarfsmannafjölda.  

Þá eru í fyrsta sinn birtar upplýsingar um mun á brúttó mánaðarlaunum karla og kvenna. Umrædd útreikningsaðferð fellur betur að kröfum ESRS S1 staðalsins og endurspeglar hún mun á meðalmánaðarlaunum allra karla og kvenna að teknu tilliti til hlunninda og álagsgreiðslna.

Helsti munurinn á þessum tveimur aðferðum felst í því að niðurstöður jafnlaunavottana sýna launamun kvenna og karla í sambærilegum störfum, á meðan seinni aðferðarfræðin ber saman heildarlaun karla og kvenna óháð starfstitli, starfaflokkun eða öðrum breytum.

Markmið og aðgerðir

Hagar hafa sett sér eftirfarandi markmið í tengslum við eigin mannauðsmál:

Starfsánægja er einn af sjálfbærnitengdum lykilmælikvörðum í starfsemi Haga og hefur félagið sett sér markmið um að hún mælist árlega a.m.k. 7,5. Reglulegar púlsmælingar hafa verið gerðar þvert á öll félög innan samstæðunnar frá því í janúar 2021 með aðstoð hugbúnaðarins Moodup. Mælingin fer fram með þeim hætti að könnun sem inniheldur spurningar tengdar starfsánægju er send á starfsfólk á tveggja mánaða fresti og fær starfsfólk jafnframt tækifæri til að koma sérstökum athugasemdum á framfæri. Öll svör eru ópersónugreinanleg svo starfsfólk geti verið óhrætt við að svara af fullri hreinskilni.

Hugbúnaðarlausnin reiknar í kjölfarið út einkunn fyrir starfsánægju. Meðaleinkunn starfsánægju fyrir alla samstæðu Haga var 7,3 af 10 á síðasta rekstrarári, en hefur hún hækkað frá ári til árs eins og sjá má hér:

Auk þess hækkaði svokallaður meðmælastuðull (eNPS) í 14 úr 12 og hefur hann hækkað úr 5 frá fjárhagsárinu 2021/22. Svarhlutfall var mjög gott og var 80% þátttaka í könnunum ársins.

Moodup veitti Högum viðurkenninguna "Vinnustaður í fremstu röð" vegna ársins 2024. Viðurkenningin er veitt þeim vinnustöðum sem sýna í verki að þeir hugsa vel um starfsfólk sitt og tryggja því framúrskarandi starfsumhverfi. Skilyrðin sem vinnustaðir þurfa að uppfylla til að fá viðurkenninguna eru eftirfarandi:

• Hlusta: Mæla starfsánægju að minnsta kosti einu sinni á hverjum ársfjórðungi
• Bregðast við: Svara endurgjöf sem starfsfólk skrifar og sýna þannig í verki að álit þess skiptir máli
• Ná árangri: Ná viðmiði um árangur samanborið við aðra vinnustaði í lokamælingu tímabils

Þá hefur það verið markmið hjá Högum að greiða sömu laun fyrir jafnverðmæt störf og að halda kynbundnum launamuni árlega undir 1% á samstæðugrundvelli. Við setningu þessa markmiðs var stuðst við viðmið sem byggist á vegnu meðaltali úr niðurstöðum jafnlaunavottana hjá félögum innan samstæðunnar. Á síðasta fjárhagsári var meðaltalið 0,39%, sem er lækkun frá fyrra tímabili þegar það var 0,8%. Þar sem ESRS S1 staðallinn kveður á um aðra aðferðarfræði við útreikning á kynbundum launamun er það til skoðunar að uppfæra viðmið markmiðsins til samræmis við þær kröfur.

Allar rekstrareiningar Haga, sem eru yfir lögbundnum stærðarviðmiðum, hafa lokið jafnlaunavottun, sbr. breytingu á lögum um jafna stöðu og jafnan rétt kynjanna sem lögfest var í júní 2017, og hafa þær innleitt jafnlaunakerfi, sbr. staðal ÍST 85 um jafnlaunavottun.

Hagar leggja áherslu á að fólk hafi jöfn tækifæri til starfa óháð hvers kyns stöðu og uppruna.  Rekstrareiningar Haga, einkum Bónus og Hagkaup, hafa um árabil verið virkir þátttakendur í verkefninu „Atvinna með stuðningi“ (AMS) sem unnið er í samstarfi við Vinnumálastofnun. Verkefnið gengur út á að veita fólki vinnu sem er með skerta starfsgetu vegna andlegrar og/eða líkamlegrar fötlunar. Félögin eru með stærstu vinnustöðum AMS á Íslandi og voru 92 einstaklingar undir lok síðasta fjárhagsárs að störfum hjá samstæðunni sem hófu störf fyrir tilstilli samstarfsins. Með samstarfinu er lögð áhersla á góða samvinnu þar sem færni starfsmannsins er höfð að leiðarljósi. Þá hafa dótturfélög Haga einnig verið í samstarfi við grunnskóla og fjölmargar stofnanir til að bjóða vinnumöguleika fyrir ungt fólk, flóttafólk og aðra í viðkvæmri stöðu.

Mikil fjölbreytni er jafnframt innan Haga með tilliti til uppruna starfsfólks, en hjá samstæðunni starfar fólk af um 60 þjóðernum. Áhersla er lögð á að þýða fræðslu- og þjálfunarefni yfir á erlend tungumál innan samstæðunnar auk þess sem tilteknar rekstrareiningar bjóða starfsfólki sínu upp á íslenskukennslu í gegnum verkefni á borð við „Bara tala“.

Hér má sjá á heimskorti upprunalönd þeirra sem starfa hjá Högum:

Það er stefna Haga að verða slysalaus vinnustaður og hefur félagið sett sér markmið um að engin skráningarskyld vinnuslys eigi sér stað árlega í rekstri. Sá mælikvarði sem félagið notast við til að meta árangur í því sambandi er vinnuslysatíðni, þ.e. skráð vinnsuslys per milljón vinnustundir. Vinnuslysatíðnin var 12,7 á síðasta rekstrarári sem er örlítil hækkun samanborið við fyrra ár þegar hún var 12,5.

Innan samstæðu Haga er mikil áhersla lögð á að tryggja öryggi starfsfólks svo það komist heilt heim eftir vinnu. Rekstrareiningar Haga hafa sjálfar umsjón með heilsu- og öryggismálum í sinni starfsemi, og eru öryggisráðstafanir sniðnar að eðli og þörfum hverrar starfsstöðvar. Sérstakir öryggisstjórar eru til staðar hjá þeim rekstrareiningum þar sem hætta á vinnutengdum slysum er mest til að tryggja markvissa stjórnun og eftirlit með öryggismálum. Dæmi um aðgerðir sem rekstrareiningar hafa innleitt í þessu tilliti eru:

• Öryggishandbækur
• Regluleg fræðsla og þjálfun
• Áhættumöt
• Öryggisúttektir
• Atvikaskráning, þ.m.t. á „næstum“ slysum, og úrbótavinna til að fyrirbyggja raunveruleg slys

Þá er lögð sérstök áhersla á að starfsfólk hafi tækifæri til þess að vaxa og dafna í starfi. Í því skyni hafa Hagar sett sér markmið um að innleiða ramma fyrir starfsþróunarviðtöl hjá þeim dótturfélögum sem hafa ekki haft slíkan ramma og að hefja mælingar á fjölda slíkra viðtala. Félögin Aðföng og Bananar unnu að innleiðingu starfsþróunarviðtala á síðasta rekstrarári og er stefnt að því að birta upplýsingar um fjölda starfsþróunarviðtala innan samstæðunnar á næsta ári í samræmi við ESRS S1-13.

Hvert dótturfélag í samstæðu Haga heldur utan um starfsþróunarmál og sér um að skipuleggja fræðslu og þjálfun til starfsfólks í sinni starfsemi. Á meðal annarra aðgerða sem dótturfélögin hafa innleitt í þessu samhengi eru leiðtogaþjálfun verslunarstjóra, nýliðafræðsla, aukið aðgengi að fjölbreyttum námskeiðum og námsstyrkir.

STARFSFÓLK Í VIRÐISKEÐJU

Það gefur auga leið að mikill fjöldi starfsfólks er í virðiskeðju Haga. Um er að ræða fólk sem starfar á víð og dreif um heiminn við fjölbreytt störf, þ.m.t. í heildsölu, framleiðslu og landbúnaði. Við gerð tvíþátta mikilvægismats voru hugsanleg áhrif á starfsfólk í virðiskeðju Haga skoðuð. Var það niðurstaða félagsins að með því að bjóða upp á vörur frá framleiðendum sem virða réttindi starfsfólks að vettugi gætum við haft neikvæð áhrif. Hins vegar með því að setja skýrar kröfur til birgja samstæðunnar, krefja þá um að setja sambærilegar kröfur til sinna birgja og innleiða virkt eftirlit með birgjum gætum við haft jákvæð áhrif á vinnuaðstæður og mannréttindi starfsfólks í virðiskeðjunni.

Markmið og aðgerðir

Hagar hafa sett sér eftirtalin markmið í sambandi við starfsfólk í virðiskeðju félagsins:

Það er markmið Haga að allir birgjar samþykki siðareglur Haga og dótturfélaga. Í siðareglunum er m.a. kveðið á um að birgi skuli fylgja lögum, reglum og alþjóðlegum samningum um vernd mannréttinda, og að hann tryggi starfsfólki öruggt og heilsusamlegt starfsumhverfi. Þá er einnig gerð krafa um að birgi framfylgi framangreindu gagnvart aðfangakeðju sinni. Líkt og áður hefur komið fram er unnið að innleiðingu siðareglnanna í innkaupasamninga.

Hagar hafa einnig sett sér markmið um eftirfylgni með reglulegu birgjamati á helstu birgjum. Ekki hefur enn verið innleitt formlegt birgjamat. Hins vegar hafa Bananar, sem kaupa inn ávexti og grænmeti víðs vegar að úr heiminum, leitast við að tryggja að birgjar geti sýnt fram á svokölluð GRASP (e. Global G.A.P. Risk Assessment on Social Practice) vottorð fyrir þær framleiðslustöðvar þar sem sérhver vara er upprunnin. GRASP vottorð staðfestir að farið hafi fram úttekt á vinnuskilyrðum, öryggi og heilbrigði starfsmanna, sem og öðrum lykilþáttum sem lúta að mannréttindum í framleiðsluferlinu.

NEYTENDUR

Neytendur eru hornsteinn í starfsemi Haga. Þau áhrif sem Hagar hafa á neytendur og teljast mikilvæg samkvæmt tvíþátta mikilvægismati félagsins eru margvísleg og tengjast m.a. kjörum neytenda, lýðheilsu, aðgengi að upplýsingum og aðgengi að nauðsynjavörum. Helsta fjárhagslega áhætta félagsins í tengslum við málaflokkinn felst í því hversu háð starfsemin er neytendum, sem skipa langstærstan hluta viðskiptavina félagsins.

Hagar hafa lagt metnað sinn frá upphafi í að þjóna neytendum með ábyrgum hætti og er það stefna félagsins að hafa hagsmuni neytenda og lýðheilsu í fyrirrúmi í starfsemi sinni. Lögð er áhersla á ríkulegt framboð af heilsusamlegum valkostum auk þess að bjóða neytendum hagstæðustu kjör hverju sinni óháð staðsetningu.

Markmið og aðgerðir

Hér má sjá þau markmið sem Hagar hafa skilgreint og tengjast neytendum:

Það hefur verið stefna Bónus frá stofnun að bjóða upp á ódýrustu matarkörfuna um allt land. Þrátt fyrir að samkeppni á lágvöruverðsmarkaði hafi aukist á síðasta rekstrarári hefur ekki verið brugðið frá þessari stefnu og er það enn markmið Bónus að bjóða upp á hagstæðustu kjör sem völ er á. Á árinu 2024 var Bónus samkvæmt könnunum að jafnaði með lægsta verðið í öllum þeim sveitarfélögum sem félagið starfrækir verslanir að Kópavogi undanskildum.

Það hefur jafnframt verið sérstakt markmið Haga að vinna fyrir bættum kjörum neytenda. Þrátt fyrir að verðbólgu hafi tekið að hjaðna á síðasta rekstrarári var hún enn tiltölulega há í sögulegu samhengi. Þegar það kemur að matvöru hafa uppskerubrestir vegna loftslagsbreytinga úti í heimi leitt til mikilla verðhækkana á ákveðnum vöruflokkum og haft sitt að segja. Stöðugt er hjá Högum unnið að því að sporna við verðhækkunum frá birgjum og leitað leiða til þess að bjóða upp hagkvæmari kosti. Afrakstur þessarar vinnu leiddi m.a. til þess að hjá Bónus lækkaði verð á yfir 500 vörum á árinu og var verð óbreytt á 250 vörum til viðbótar.

Á síðasta ári hófst einnig undirbúningur á mikilvægu samfélagsverkefni, Barnabónus, sem er ætlað að styðja við bakið á nýbökuðum foreldrum og létta á fjárhagslegum áhyggjum fyrstu mánuðina eftir fæðingu. Barnabónus er veglegur upphafspakki með nauðsynlegum vörum fyrir nýbura og foreldra þeirra, en vörurnar eru valdar í samvinnu við fagfólk. Verkefnið miðar að því að veita öllum börnum jafna byrjun og geta allir verðandi og nýbakaðir foreldrar sótt um að fá Barnabónus sér að kostnaðarlausu. Áætlað er að allt að 5.000 Barnabónusboxum verði úthlutað á árinu 2025, samtals að andvirði um 150 milljónum króna.

Hagar og dótturfélög geta í gegnum vöruúrval sitt haft umtalsverð áhrif á lýðheilsu. Lögð er áhersla á ríkulegt framboð af heilsusamlegum valkostum í verslunum Haga.  Eitt af þeim undirmarkmiðum sem Hagar hafa skilgreint í þessu samhengi er að auka selt magn af grænmeti og ávöxtum um 3% á milli ára. Söluaukning þessi var rúm 2% á síðasta ári og því rétt undir markmiði. Til þess að auka neyslu á umræddum vörum hafa Bananar unnið að því að gera hana aðgengilegri, m.a. með því að auka úrval af niðurskornu grænmeti og ávöxtum ásamt tilbúnum grænmetisréttum.

Þá hófst undirbúningur að samstarfi við Latabæ á síðasta ári, en um er að ræða svar við ákalli Landlæknis um að ávextir og grænmeti yrðu stærra hlutfall í matarræði barna. Markmið samstarfsins er því að auka neyslu ungmenna á ávöxtum og grænmeti með því að gera það að spennandi og auðveldum valkosti. „Íþróttanammi“ undir merkjum Latabæjar mun líta dagsins ljós á núlíðandi rekstrarári.  

Sem dæmi um aðrar aðgerðir til að efla lýðheilsu í samstæðu Haga er þróun Aðfanga á heilsusamlegum og lífrænt ræktuðum vörum undir vörumerkinu Himneskt, opnun á Lemon mini útibúum á þjónustustöðvum Olís, gjaldfrjálsir ávextir fyrir börn í verslunum og sérstakir tilboðsdagar á heilsuvörum í verslunum Hagkaups.

Hagar líta á það sem samfélagslegt hlutverk sitt að tryggja gott aðgengi að matvöru og annarri nauðsynjavöru um landið allt. Matvöruverslanir Haga á Íslandi eru samtals 40 og þar af eru 14 staðsettar í þéttbýliskjörnum utan höfuðborgarsvæðisins. Þá starfrækir dótturfélag Haga, Olís, 65 útibú og þar af 49 á landsbyggðinni. Auk þess sendir netverslun Eldum rétt matarpakka um landið allt.

Allar matvöruverslanir Haga eru hannaðar með það í huga að tryggja gott aðgengi fyrir fólk í hjólastólum og hefur Olís markvisst unnið að því að auka slíkt aðgengi, s.s. með uppsetningu á römpum og sjálfvirkum rennihurðum á þjónustustöðvum. Auk þess hefur Bónus boðið upp á gjaldfrjálsar ferðir í verslanir fyrir aldraða einstaklinga á höfuðborgarsvæðinu til að létta þeim umstangið við að komast í matvöruverslun til að versla sér í matinn.

Snemma árs 2024 var settur upp svokallaður orkugámur við Bónusverslunina að Fitjum í Njarðvík. Í gámnum eru eimarar, varmadælur og annar búnaður sem tryggir rafmagn, heitt vatn og kalt ef til neyðarástands kemur líkt og þegar heitavatnslaust varð á Reykjanesi í kjölfar eldgoss. Hægt er að flytja orkugáminn á milli verslana og gerir hann Bónus kleift að viðhalda starfsemi og tryggja aðgengi að matvöru og annarri nauðsynjavöru við slíkar aðstæður.

Stjórnarhættir Haga eru markaðir af lögum nr. 2/1995 um hlutafélög, samþykktum félagsins og starfsreglum stjórnar. Í samþykktum er kveðið á um tilgang félagsins í kafla 1, hlutafé í kafla 2, hluthafafundi í kafla 3, um stjórn og forstjóra í kafla 4 og 5 og um reikningshald og endurskoðun í kafla 6. Gildandi starfsreglur, sem voru samþykktar af stjórn þann 22. mars 2024, eru settar skv. 5. mgr. 70. gr. laga um hlutafélög og eru samþykktum félagsins til fyllingar, sbr. grein 4.20 í samþykktum. Gildandi starfskjarastefna Haga var staðfest á aðalfundi félagsins þann 30. maí 2024, en hún nær til allra helstu þátta í starfs- og launakjörum stjórnarmanna félagsins, forstjóra og annarra æðstu stjórnenda samstæðunnar. Endurskoðuð starfskjarastefna verður lögð fyrir næsta aðalfund félagsins til samþykktar þann 27. maí 2025.

SJÁLFBÆRNISTJÓRNUN

Ábyrgð stjórnar og stjórnenda á sjálfbærnimálum er skjalfest í sjálfbærnistefnu Haga, þar sem fram kemur að umræddir aðilar beri ábyrgð á málaflokknum og skuli markvisst vinna að innleiðingu stefnunnar innan samstæðunnar. Í stefnunni er jafnframt tilgreint að sérstakt sjálfbærniráð, skipað fulltrúum móðurfélags og allra dótturfélaga, komi reglulega saman og beri ábyrgð á innleiðingu stefnunnar og samræmingu aðgerða.

Stjórnunskipulag fyrir sjálfbærnitengd málefni hjá Högum er með eftirfarandi hætti.

Stjórn Haga hefur yfirumsjón með stöðu sjálfbærnimála hjá samstæðunni og staðfestir sjálfbærnitengdar stefnur félagsins.

Forstjóri og framkvæmdastjórn Haga koma að mótun og hafa eftirlit með stefnum, markmiðum og aðgerðum á samstæðugrundvelli. Forstjóri staðfestir auk þess sjálfbærniuppgjör Haga.

Forstöðumaður sjálfbærni hjá Högum heyrir undir forstjóra félagsins og kemur að mótun og innleiðingu á stefnum, markmiðum og aðgerðum á samstæðugrundvelli. Hann hefur umsjón með sjálfbærniuppgjöri samstæðu, sinnir ráðgjöf við dótturfélög í sjálfbærnitengdum málefnum og leiðir sjálfbærniráð Haga sem er skipað fulltrúum úr hverju dótturfélagi.

Sjálfbærniteymi og sjálfbærnifulltrúar dótturfélaga móta og innleiða stefnur, markmið og aðgerðir á dótturfélagsgrundvelli, sinna gagnaöflun fyrir sjálfbærniuppgjör og hafa fulltrúa í sjálfbærniráði Haga. Sjálfbærniteymi hvers dótturfélags samanstendur af framkvæmdastjóra og öðru lykilstarfsfólki dótturfélags.

SAMSETNING STJÓRNAR HAGA

Stjórn Haga er skipuð fimm einstaklingum en samkvæmt samþykktum félagsins skal við stjórnarkjör tryggja að hlutfall hvors kyns sé ekki lægra en 40%. Á árinu 2024 voru konur 60% stjórnarmeðlima, óbreytt frá fyrra ári. Þá eru starfandi þrjár nefndir hjá félaginu, endurskoðunarnefnd, starfskjaranefnd og tilnefningarnefnd. Ein kona og tveir karlar sinna formennsku í umræddum nefndum. Hvað varðar reynslu og þekkingu meðlima stjórnar og framkvæmdastjórnar vísast til stjórnarháttayfirlýsingar.

VIÐSKIPTASIÐFERÐI

Í siðareglum Haga og dótturfélaga er lögð áhersla á að stjórn og starfsfólk skuli ávallt fara að lögum og almennum viðmiðum um siðferði í viðskiptum og að fylgt sé þeim reglum sem félagið setur á hverjum tíma. Kveðið er á um að óheimilt er að misnota aðstöðu sína í starfi, þannig að félagið beri skaða af og eru starfsmenn hvattir til að tilkynna næsta yfirmanni ef þeir verða vitni að spillingu eða óreiðu innan félagsins. Siðareglur þessar leggja einnig áherslu á að forða starfsmönnum frá að taka ákvarðanir sem skapað geta hagsmunaárekstra en meginreglan er sú að hagsmunir starfsmanna og félagsins skuli fari saman. Þá er óheimilt að taka við gjöfum, boðsferðum eða annars konar fríðindum frá viðskiptamönnum félagsins nema með samþykki yfirmanns.

Hjá samstæðunni hefur einnig verið unnið áhættumat vegna aðgerða gegn peningaþvætti og fjármögnun hryðjuverka, sbr. lög nr. 140/2018. Samhliða áhættumatinu samþykkti stjórn stefnu félagsins um aðgerðir gegn peningaþvætti og fjármögnun hryðjuverka. Tilgangur stefnunnar er að koma á og viðhalda skilvirku kerfi til að sporna við að þjónusta og vörur Haga og dótturfélaga verði notaðar í ólöglegum tilgangi er tengist peningaþvætti og fjármögnun hryðjuverka. Félagið er tilkynningaskyldur aðili á grundvelli laganna vegna útleigu fasteigna og mætir mögulegum tilvikum vegna spillingar eða mútuþægni vegna þeirrar starfsemi með mildunaraðgerðum sem hafa í för með sér að eftirstæð áhætta er lágmörkuð niður í litla sem enga.

VERND UPPLJÓSTRARA

Til staðar hjá félaginu eru reglur um vernd uppljóstrara í samræmi við lög nr. 40/2020 um vernd uppljóstrara. Reglunum er ætlað að koma á skilvirku úrræði til að koma upplýsingum og/eða gögnum á framfæri um brot á lögum eða ámælisverða háttsemi og styðja og vernda þá sem slíkt gera. Markmið reglnanna er að fyrirbyggja misferli og draga úr tjóni sem slíkt kann að hafa í för með sér fyrir samstæðu Haga, viðskiptavini samstæðunnar, samfélagið og aðra hagaðila.

SAMSKIPTI VIÐ BIRGJA

Hagar eru með stóra og flókna virðiskeðju sem teygir anga sína um heim allan. Með því að setja skýrar kröfur til birgja, krefja þá um að setja sambærilegar kröfur til sinna birgja og innleiða virkt eftirlit með birgjum geta Hagar og dótturfélög haft mikil jákvæð samfélagsleg áhrif.

Þann 13. febrúar 2024 samþykkti framkvæmdastjórn félagsins siðareglur birgja Haga og dótturfélaga. Siðareglunum er ætlað að ná til allra birgja samstæðunnar og er birgjum gert að tryggja framfylgd þeirra gagnvart aðfangakeðju sinni. Siðareglurnar setja eftirfarandi kröfur á birgja í fjórum málaflokkum, þ.e. umhverfismálum, mannauðsmálum, velferð dýra og stjórnarháttum.

Umhverfi

Birgi leggi sig fram við að þekkja bein og óbein áhrif starfseminnar á umhverfið og draga úr neikvæðum áhrifum eftir fremsta megni. Með neikvæðum áhrifum er m.a. átt við losun gróðurhúsalofttegunda, hvers konar mengun, óhóflegan ágang á auðlindir jarðar og athafnir sem stuðla að hnignun líffræðilegrar fjölbreytni og vistkerfa.

Fólk

Birgi fylgi lögum, reglum og alþjóðlegum samningum um vernd mannréttinda. Hvers lags nauðungarvinna, barnaþrælkun eða nútímaþrælahald verður ekki liðin hvorki hjá birgja sjálfum né í aðfangakeðju hans.

Birgi tryggi starfsfólki öruggt og heilsusamlegt starfsumhverfi og fari eftir lögum og reglum viðkomandi lands um aðbúnað og öryggi á vinnustað.

Birgi tryggi jöfn tækifæri starfsfólks og mismuni ekki á grundvelli kyns, kynþáttar, trúarbragða, aldurs, fötlunar, kynhneigðar, þjóðernis eða annarrar stöðu.

Birgi greiði starfsfólki sínu sanngjörn laun, sem nema í hið minnsta lágmarkslaunum samkvæmt lögum, reglum og/eða kjarasamningum viðkomandi lands.

Birgi styðji félagafrelsi og viðurkenni rétt til kjarasamninga.

Velferð dýra

Birgjar sem hafa atvinnu af framleiðslu dýraafurða eða sem meðhöndla með öðrum hætti dýr í starfsemi sinni skulu tryggja mannúðlega meðferð dýra og fylgja lögum og reglum um velferð dýra í hvívetna.

Stjórnarhættir

Birgi stundi eðlilega og heilbrigða viðskiptahætti, viðhafi gott siðferði í viðskiptum og fylgi lögum og reglum í viðkomandi landi.

SKATTASTEFNA OG SKATTASPOR

Uppfærð skattastefna var samþykkt af stjórn Haga þann 21. mars 2025. Skattastefnan veitir leiðbeiningar um stjórnun skattamála og skattaáhættu sem tengjast rekstri samstæðunnar, reglufylgni og samskipti við skattayfirvöld. Skattastefnan á við um alla beina og óbeina skatta sem eiga við um Haga sem fyrirtæki og vinnuveitanda. Megináhersla Haga í skattamálum er að hafa sjálfbæra skattanálgun og hafa Hagar einsett sér að standa við allar skyldur er varða skatta og skil á þeim í samræmi við lög og reglur, á sama tíma og gildum félagsins er fylgt.

Skattaspor Haga hefur nú verið reiknað út og birtist það í fyrsta sinn í árs- og sjálfbærniskýrslu þessari. Skattasporið inniheldur allar greiðslur sem félög í samstæðunni á Íslandi greiða til ríkis, sveitarfélaga og lífeyrissjóða, auk skatta sem félögin innheimta fyrir hönd yfirvalda. Á árinu 2024/25 nam skattaspor samstæðunnar samtals 18.349 m.kr. og skiptist þannig að gjaldfærðir skattar námu 14.064 m.kr. og innheimtir skattar 4.285 m.kr.

Félögin greiddu til viðbótar virðisaukaskatt að fjárhæð 30.020 m.kr. vegna kaupa á aðföngum og þjónustu sem myndaði rétt til endurgreiðslu. Útskattur sem lagður var á sölu innanlands nam 32.958 m.kr. Mismunurinn nam 2.938 m.kr. sem félögin skiluðu í formi útskatts umfram innskatt í ríkissjóð.

Í flestum félögum innan samstæðunnar er verið að selja til endanlegra neytenda sem þýðir að fjárhagsleg áhrif af innheimtum útskatti og skattaspor samstæðunnar er meira en getið er að ofan. Að þessu sinni liggur ekki fyrir nákvæm greining á því hvernig salan skiptist á milli endanlegra neytenda og skattaðila sem hafa rétt til þess að nýta innskatt af aðföngunum til frádráttar, en það má ætla að áhrifin séu töluverð.

Hagar og dótturfélög leggja mikla áherslu á að styðja við og gefa aftur til samfélagsins, til að mynda með því að styrkja verkefni sem hvetja til hollustu og hreyfingar barna, hafa jákvæð áhrif á umhverfið og uppbyggingu samfélagsins og huga að heilsu og öryggi landsmanna. Málaflokkarnir eru margir og mismunandi og er ákvörðun um þær áherslur og stefnur teknar innan hvers fyrirtækis fyrir sig. Hér má sjá samantekt á nokkrum skemmtilegum verkefnum á árinu.

STUÐNINGUR VIÐ ÍÞRÓTTA- OG ÆSKULÝÐSSTARF

Bónus, Hagkaup og Olís hafa öll stutt ötullega við íþrótta- og æskulýðsstarf um allt land á árinu. Meðal þess sem má nefna er nýr samstarfssamningur Bónus og Körfuknattleikssambands Íslands. Er Bónus nú einn af aðalsamstarfsaðilum KKÍ og bera úrvalsdeildir karla og kvenna í körfubolta nafnið Bónus deildin. Auk þess  styður Bónus við landsliðs- og afreksstarf sambandsins. 

Þá hefur Olís átt í samstarfi við Handknattleikssamband Íslands um efstu deildir karla og kvenna í handbolta. Olís hefur verið einn helsti bakhjarl HSÍ til fjölda ára, eins og kristallast í nöfnum efstu deildanna í meistaraflokki, þ.e. Olís deildin og Grill 66 deildin. Markmið samstarfsins hefur verið að efla handbolta á Íslandi og fjölga iðkendum. Olís er einnig aðalstyrktaraðili Olísmótsins á Selfossi og ÓB mótsins á Sauðárkróki þar sem mörg hundruð ungir knattspyrnuiðkendur, drengir og stúlkur, taka þátt. Olís styður jafnframt við ýmis félagslið á þeim svæðum þar sem fyrirtækið er með starfsemi, þá einkum á landsbyggðinni. Í þeim styrktarsamningum er lögð rík áhersla á uppbyggingu barna- og unglingastarfs umræddra félaga.

Dótturfélög Haga hafa um langa hríð stutt vel við hvers kyns íþróttaiðkun og æskulýðsstarf á Íslandi. Styrkirnir á árinu hlaupa á tugum og renna til íþróttafélaga um allt land, þá einna helst í handbolta, fótbolta og körfubolta.

MINNINGARSJÓÐUR BRYNDÍSAR KLÖRU

Á síðasta ári efldu matvöruverslanir landsins til söfnunar með kertasölu í nafni Bryndísar Klöru Birgisdóttur, sem lést af sárum sínum nokkrum dögum eftir hnífstunguárás á Menningarnótt. Samtals söfnuðust 7 milljónir með kertasölunni og voru þær afhentar Höllu Tómasdóttur, forseta Íslands og verndara Minningarsjóðs Bryndísar Klöru. Sjóðurinn mun styðja við verkefni sem miða að því að vernda börn gegn ofbeldi og efla samfélag þar sem samkennd og samvinna eru í forgrunni.

JÓL Í SKÓKASSA

Bónus hefur stutt við hið árlega verkefni Jól í skókassa. Um er að ræða alþjóðlegt verkefni sem felst í því að gleðja börn sem lifa við fátækt, sjúkdóma og erfiðleika með því að gefa þeim jólagjafir. Gjafir eru settar í skókassa og senda til barna í neyð í Úkraínu. Íslensku skókössunum er dreift á munaðarleysingjaheimili, barnaspítala og til barna einstæðra mæðra sem búa við mikla fátækt. Ár hvert safnast um 5000 kassar, en Bónus hefur stutt verkefni bæði með vinnuframlagi og ýmsum gjafavörum. 

VIÐSKIPTAVINIR OG VERSLANIR TAKA HÖNDUM SAMAN

Verslanir Haga áttu frumkvæðið að mörgum skemmtilegum verkefnum á árinu þar sem verslanirnar og viðskiptavinir tóku höndum saman og söfnuðu fyrir góðum málefnum. Má þar helst nefna söfnun Hagkaups og viðskiptavina þess til Krabbameinsfélagsins og Mæðrastyrksnefndar þar sem viðskiptavinir bættu 500 krónum við innkaup sín sem runnu beint til söfnunarinnar, og Hagkaup greiddi aðrar 500 krónur í mótframlag.

STUÐNINGUR VIÐ STARF SAMHJÁLPAR

Aðföng hefur um langt skeið stutt við starfsemi Samhjálpar með matargjöfum. Samstarfið byggir á því að Aðföng taka til hliðar matvæli, sem eru að nálgast síðasta söludag eða bera útlitsgalla á ytri umbúðum, en eru heilnæm, næringarrík og hæf til neyslu. Vikulegar sendingar fara á kaffistofu Samhjálpar, þar sem einstaklingar í neyð sem hafa ekki tök á að sjá sér farborða fá næringu og félagsskap.

Allt frá árinu 1981 hefur Samhjálp mætt stigvaxandi þörf á kaffistofunni sinni og er það sannur heiður fyrir Aðföng að geta stutt við starfsemina með þessum hætti. Samstarfið er auk þess eitt af nokkrum verkefnum Aðfanga í viðleitni þess að lágmarka sóun.

SAMSTARF VIÐ VERALDARVINI

Bónus er stoltur samstarfs- og styrktaraðili Veraldarvina, en Veraldarvinir eru íslensk sjálfboðasamtök sem setja umhverfismál í öndvegi. Markmið Veraldarvina er að stuðla að heilbrigðum lífsháttum og betri umgengni manna við umhverfið. Um 1500 sjálfboðaliðar koma til landsins á vegum Veraldarvina árlega og einbeita sér að náttúruvernd, m.a. með því að leggja gönguleiðir og rækta plöntur en einnig með hreinsun íslensku strandlengjunnar.

SAMSTARF VIÐ SLYSAVARNARFÉLAG LANDSBJARGAR

Frá árinu 2012 hefur Olís verið einn aðal styrktar- og samstarfsaðili Slysavarnarfélagsins Landsbjargar. Styrkir felast meðal annars í beinum fjárstuðning til samtakanna og góðum afsláttarkjörum á eldsneyti. Einnig eru haldnir sérstakir fjáröflunardagar þar sem hluti af sölu eldsneytis þann dag rennur til Landsbjargar. Á árinu 2024 voru haldnir þrír "dælum til góðs" afsláttardagar þar sem lykil- og korthafar Olís og ÓB fengu 25 króna afslátt af eldsneytislítranum og 5 krónur af hverjum seldum lítra, samtals 6 milljónir króna, runnu óskiptar til Landsbjargar. Með þessu vill Olís tryggja að björgunarsveitir landsins séu vel í stakk búnar til þess að aðstoða Íslendinga og erlenda ferðamenn sem eru á ferð um landið. Olís hefur að auki boðið björgunarsveitum sérstaka neyðaraðstoð með því að opna afgreiðslustöðvar sínar að kvöld- og næturlagi ef björgunaraðgerðir eru í gangi svo björgunarsveitir hafi aðgang að eldsneyti og öðrum búnaði á öllum tímum sólarhringsins.

UPPSPRETTAN - NÝSKÖPUNARSJÓÐUR HAGA

Heimsmarkmið Sameinuðu þjóðanna 9: Nýsköpun og uppbygging er eitt af þeim markmiðum sem Hagar hafa valið í stefnu sinni í samfélagslegri ábyrgð.

Í upphafi árs 2021 tóku Hagar mikilvægt skref í stuðningi við nýsköpun í matvælaiðnaði með stofnun á nýsköpunarsjóðnum Uppsprettunni. Hlutverk sjóðsins er að virkja og styðja frumkvöðla til nýsköpunar og þróunar í íslenskri matvælaframleiðslu.

Sjóðurinn leggur áherslu á stuðning við sprotaverkefni í matvælaframleiðslu sem taka tillit til:

• Sjálfbærni: Er hugað að umhverfisáhrifum við framleiðslu og dreifingu og stuðlar verkefnið að minni matarsóun eða betri nýtingu á hráefnum?
• Virði: Er verkefnið og framleiðslan að stuðla að aukinni verðmætasköpun, neytendum til hagsbóta?
• Nýnæmi: Er varan ný af nálinni og verið að nota nýstárlegar aðferðir, tækni eða ferla við framleiðslu og er verið að framleiða matvæli sem eru ef til vill aðeins fáanleg í gegnum innflutning?

Sjóðurinn leggur sérstaka áherslu á að hafa umsóknar- og matsferlið einfalt í þeim tilgangi að virkja góðar hugmyndir í matvælaframleiðslu.

Nafn sjóðsins, Uppsprettan, er táknrænt fyrir hlutverk hans og ferlið við nýsköpun. Góð hugmynd kviknar, hún er vökvuð til vaxtar og upp sprettur sproti.

STYRKHAFAR UPPSPRETTUNNAR 2025

Tugir umsókna bárust um styrk í sjóðinn og valdi matsnefnd níu verkefni til styrkveitingar fyrir árið 2025.

Eftirfarandi verkefni hlutu styrkveitingu 2025

Tropic: Framleiðsla og markaðssetning á gómsætum eftirréttum úr plöntufæði. Kristín Amy, sem fer fyrir verkefninu, er nú þegar með ýmsar heilsuvörur til sölu í verslunum Hagkaups undir vörumerkinu Tropic.

Sea Growth: Undirbúningur á framleiðslu hágæða sjávarfangs beint úr fiskfrumum með sjálfbærum aðferðum. Aðferðin byggir á því að einangra stofnfrumur úr hrogni og rækta þær upp í vöðva- og fitufrumur. Að verkefninu standa Birgitta Ásgrímsdóttir og Alexander Schepsky.

Puff: Framleiðsla og markaðssetning á loftpoppuðu poppkorni með fjölbreyttum og frumlegum bragðtegundum. Stofnendur PUFF eru þeir Arnar Valgeirsson, Árni Hreiðarsson og Eiður Kristjánsson.

Ísponica: Lóðrétt grænmetisræktun (e. vertical farm) á Hofsósi þar sem ræktaðar verða sprettur, radísur, baunaspírur og sveppir. Frumkvöðullinn á bak við verkefnið er Amber Monroe.

Feed the Viking: Framleiðsla og markaðssetning á girnilegum íslenskum grýtum úr frostþurrkuðu hráefni. Feed the Viking, sem stofnað var af Friðriki Guðjónssyni, er þegar í dag að bjóða upp á fjölbreytt úrval af frostþurrkuðum vörum í verslunum Hagkaups.

Villt að vestan: Frekari vöruþróun á úrvals sósu- og súpublöndum úr íslenskum villisveppum. Verkefnið er í höndum Sæbjargar Freyju Gísladóttur og Eyvindar Atla Gíslasonar frá Flateyri. Þau hafa áður hlotið styrk úr Uppsprettunni og fóru inn með vörur sínar í Hagkaup skömmu fyrir síðustu jól.

Brúnastaðir: Fjölskyldan á Brúnastöðum í Skagafirði fær styrk til framleiðslu og þroskunar á hágæða geitaosti. Hluti af þroskunarferlinu felst í að láta ostinn liggja í bjórbaði.

HD Grill: Framleiðsla og markaðssetning á tólgi og soði úr vannýttum dýraafurðum. Félagarnir Halldór Sverrisson og Davíð Clausen standa að verkefninu.

RE Argentina: Framleiðsla og markaðssetning á ljúffengum eftirréttum að argentínskum sið. Stofnandi verkefnisins er Carla Ines Valvo.

Nánari upplýsingar um Uppsprettuna og næstu styrkúthlutanir má finna á heimasíðu sjóðsins uppsprettan.hagar.is